Met woorden kun je spelen en soms zelfs toveren, zoals een lezer me ooit meldde. Een groot compliment! Toveren, betoveren… Oftewel zoals Hugo Claus schreef, hier ooit al gememoreerd: ‘Woorden zijn de kleren van de gedachte’. Mooi verwoord en zo heerlijk om te doen. Met woorden kun je spelen. En voor wie ervoor openstaat: betoveren. Taaltoveren.
Proef je woorden, voel de associaties opborrelen en geniet ervan! Vooral in gedichten wordt hier vaak (taal)kunstig mee gewerkt. Maar ook in verhalen niet te versmaden. Het gaat erom bij de lezer iets op te wekken. Of dat nu plastische ervaringen zijn, die bij hem opborrelen of juist hoger gestemde vibraties, óf en dat komt minder voor, de ware bedoeling van de schrijver.
Taaltoveren
Zo stuitte ik onlangs op een blogger die mijn zinnen streelde met zijn taaltoveren. En deze blog wil ik je als lezer niet onthouden. Marc Kerkhofs met een wel bijzonder humorvolle uitweiding over pleonasme in de Nieuwsbrief van Godijn Publishing. Pleonasme de stijlfiguur die dubbelop beschrijft en meestal overbodig, maar juist leuk kan werken.
Pleonasme volgens Marc
Het pleonasme wordt soms verward met een tautologie. Die laatste stijlfiguur verdient een eigen hoofdstukje, dus daarover een volgende keer meer. Laat ik volstaan met te zeggen dat een tautologie letterlijk hetzelfde woord betekent (wis en waarachtig, gratis en voor niets), terwijl een pleonasme , dat in feite overvloed betekent, een inherente en dus overbodige eigenschap beschrijft van het erbij behorende hoofdwoord.
Bekende voorbeelden zijn:
– Witte sneeuw
– Een ronde bal
– Slimme Vlaming
– Zout zeewater
– Groen gras
De oplettende lezer heeft in bovenstaande opsomming vast wel een ongerijmdheid opgemerkt. Inderdaad: gras kan ook soms geel zijn…
Sommige pleonasmen zijn minder als dusdanig te herkennen, wegens vreemde taalinvloeden, onbegrepen afkortingen en ander taai spul.
– Een koikarper: koi betekent in het Japans ‘karper’; eigenlijk zeg je karperkarper
– Het meer van Loch Ness: een ‘loch’ is al een meer
– Een beleefde Vlaming
– LCD display: Liquid Crystal Display; de laatste display is er eentje teveel
– T.a.v. van Buren
De oplettende lezer heeft wederom een moedwillig foutje opgemerkt. Ja hoor, als de persoon in het laatste voorbeeld ‘van Buren’ heet, dan klopt ter attentie van van Buren wel degelijk… goed zo.
En wat te denken van onderstaande opsomming:
– Een verwante zusterpartij
– Binnenlandse burgeroorlog
– Langzaam kuieren
– Overtollige ballast
– Een twijfelende Vlaming
– Een jong kind
Voor de laatste keer: iets opgevallen? Een twijfelende Vlaming, natuurlijk. Of wacht… misschien toch niet? Welja, daar moet ik even over… of nee, eigenlijk…
Meer weten over de Vlaamse Marc Kerkhofs? *Klik*
En nou ben ik meer dan benieuwd naar de graag verorberde welkome reacties… Maar of dat een pleonasme of taaltoveren is?
Je zal maar pleonast zijn, er gaat een wereld voor je open. Zou de wereld werkelijk open gaan? Je hoort kinderen wel eens zeggen “we gaan stoepranden” en voor je het weet vliegt er een bal tegen de ruiten. Stoepranden betekend dat je met een tennisbal(?) de stoeprand zo raakt dat de bal terug ketst. Linke soep, alhoewel soep heet wordt gegeten, begrijpt de lezer dit wel
Volgens mij heb jij een nieuw zelfstandig naamwoord uitgevonden Zadeltas: pleonast. Mmm klinkt goed.
Ok zeggen de kinderen hier: stoepranden? Wij noemden dat vroeger ‘stoepen’. Leuk dat dit spel door de jaren heen nog wordt gespeeld. Veel gedaan!
hoi Loes…ik heb nog een foutje in het fouten lijstje ontdekt.
“overtollige ballast” is wel goed.
ballast wordt namelijk geladen bij een schip, luchtballon, enz. enz. voor een betere stabiliteit.
Dit kan zijn doormiddel van stenen, lood of andere materialen.
als het schip dan te diep ligt wordt er ballast uitgeworpen.
dat is dan toch echt “overtollige ballast”.
lijkt me toch de goeie zinsvorm.
ghi ghi grappig dit soort ontledingen op de vroege morgen.
xxx broertje
Hoi broertje,
Hele scherpe vondst! En duidelijk uitgelegd, ik kan het er helemaal mee eens zijn. Ook de schrijver Marc roemde de reacties op dit blog, meldde hij in een schrijven naar mij.
Jij toi, toi, toi je weet wel waarmee!!!!!
De Woelabukkies houden ook van toveren met taal.
Helaas is hun woordenschat niet bijster groot en in het spellen van woorden ligt ook niet hun kracht.
Desalniettemin proberen zij vaak iets magisch aan hun taal toe te voegen.
Bijvoorbeeld schrijven zij het woord fietsband als vietsbant (een snelle tocht per tweewieler); psycholoog wordt spiegeloog (zij vinden dat een spiegeloog een behandeling geeft waarmee er een spiegeling veroorzaakt wordt met de gedachten van de behandelde en behandelaar) ,enzovoorts.
Pleonasme: Een slimme Woelabukkie.
Bollo de Bolle
Haha die Woelabukkies toch weer in de bogd. Hebben ze niet een beetje gelijk met de uitleg van die spiegeloog? Ik vind het wel een mooie! 🙂 Onderschat geen enkele Woelabukkie Baas Bollo.