Mag ik je meenemen naar de wereld van rouw en verdriet? Helaas is de wereld nu eenmaal niet altijd vol vrolijkheid en positiviteit. Rouw en verdriet kunnen zeer zwaar op je gemoed drukken, maar ook lichamelijke klachten geven. De overbekende stress, en niet weten waar je het moet zoeken. Deze stress die je in dit geval niet kunt ontlopen, omdat een overlijden nu eenmaal een rouwproces met zich meebrengt, dat iedereen anders ervaart.
Als je een vorm hebt gevonden voor rouw en verdriet, om je in te uiten, om zoveel mogelijk recht te doen aan je overleden dierbare, zou dit zomaar een vervullende periode voor je kunnen zijn. Hoe zwaar ook. Hoe verdrietig ook.
Rouwrituelen zijn manieren om om te gaan met verlies. Rouwrituelen zijn gebruiken en rituelen die door verschillende culturen en religies worden uitgevoerd voor, tijdens en na de uitvaart van een overledene. Maar ook zonder duidelijke richtlijnen kun je als bijvoorbeeld spiritueel persoon of niet-gelovige rituelen uitvoeren. Je richt je aandacht op het verlies en dat kan opluchting bieden. En ruimte en lucht.
Waarom zou je dat willen? Is het niet veel prettiger gewoon door te gaan met ademhalen en je leven op de oude voet door te leven? Ik neem je even mee naar rouwtheorie. Misschien kom je gaandeweg op tips en ideetjes voor je eigen verlies, met mogelijke rouwrituelen, die je zelf bedenkt of die belangrijk zijn voor je overledene.
Dé goeroe op het gebied van rouw is Elisabeth Kübler-Ross die in de zeventiger jaren met haar boek kwam: Lessen voor Levenden, gesprekken met Stervenden. In prachtige, ontroerende interviews met stervenden komt ze al zoekend tot een rouwtheorie. Een theorie die momenteel niet meer helemaal wordt gevolgd al werd het jarenlang als de basis gezien van de gevoelens van mensen na veel tegenslag en niet alleen voor het overlijden. Bij rouw neigt men tegenwoordig meer naar vastpakken voor aleer men kan loslaten. Tevens om iets met de gevoelens te doen.
De rouwtheorie die Elisabeth ontdekte, en nog vaak opgeld doet, splitst ze uit in vijf fases, die doorleeft dienen te worden vooraleer je tot acceptatie zou kunnen komen. De fases zijn niet te zien als begrensd van de één naar de ander. Ze zijn niet lineair opeenvolgend. (1) Klaar met ontkenning gaat niet automatisch over in (2) marchanderen, (3) woede, (4) verdriet en depressie en het summum: (5) aanvaarding.
Je karakter is ook van invloed. En verlies doet vaak eerder emotioneel verlies opnieuw herleven. Spijt en schuldgevoelens die bij 4 kunnen horen, kunnen zeer hardnekkig zijn. Acceptatie valt ook niet altijd te bereiken. De genoemde fases kunnen totaal door elkaar lopen. Of soms zelfs bijna gelijktijdig. Rouwen is hard werken.
Het nieuwste rouwmodel is het Integratief model (Johan Maes, rouwtherapeut en rouwdeskundige België, 2007), waarin de belangrijkste ontwikkelingen en visies uit het rouwonderzoek van de laatste tijd zijn opgenomen.
Het uitgangspunt is dat rouwen een persoonlijk en uniek proces is. De ene mens rouwt anders dan de andere; er bestaat niet iets als een handleiding en het ligt ook niet vast hoelang een rouwproces duurt. Er bestaan vele rouwreacties. Er valt niet voor te schrijven hoe je zou moeten rouwen.
Rouw vraagt om een actieve houding: rouwen is niet zozeer passief ondergaan wat er gebeurt, maar iets doen met de gevoelens die er zijn. Wat? Dat is aan de rouwende zelf.
Rouw raakt het hele wezen van de rouwende. De aandacht moet daarom niet alleen gericht zijn op emoties, maar ook op bijvoorbeeld fysieke aspecten, mentale aspecten en existentiële vragen.
Door het verlies verandert de rouwende. Het verlies maakt dat de rouwende een nieuw evenwicht moet vinden; teruggaan naar het evenwicht van voor het overlijden kan niet.
Rouw raakt ook de sociale context. De plek van de rouwende wordt anders. Zo wordt iemand bijvoorbeeld door het verliezen van een partner een alleenstaande. Vaak gaat een rouwende zich hierdoor anders verhouden tot de sociale omgeving. Een ander aspect is dat reacties vanuit de sociale omgeving (familie, vrienden, collega’s) mede bepalen hoe de rouwende met het verlies omgaat.
Of je voorgeschreven of algemeen aanvaarde rituelen hanteert die binnen jouw familie of cultuur opgeld doen of dat je een heel eigen draai eraan geeft, alles is goed. Zolang het je dierbare eert en jou gestalte doet geven aan je gemis. Of als voorbeelden in praktische vorm: als je een kaarsje brandt op de herdenking van de dag van het overlijden, een feestje geeft op diens verjaardag, een papier beschrijft met alles wat je mist en als bootje vouwt en in een rivier laat dobberen, een vogelhuisje timmert met gebrande symbolen om diens leven te eren: het gaat om het vorm geven. Het proces doorlopen.
Last but not least: dit klinkt je misschien allemaal wat zwaar en naar in de oren, maar hoe vaak ontsnapt je een lach door je tranen heen, of zelfs een bulderende lach, terugdenkende aan de aparte gewoontes of bijzonder gedrag van je overleden dierbare? Ook dat kan een ritueel met je doen…
Het begon met de volgestapelde bedekselde boxen verbandmiddelen van eega. Die hoeken kunnen leeg! De apotheek werd al meer overdadig met de bestellingen. Of was het de huisarts? Met als gevolg dat toen de wondjes van het akelig open been van eega na een maand zwachtelen weer netjes waren toegegroeid er een enorme stapel nog te gebruiken over was.
