Toertje Begraafplaats

Immense serene rust, kunst en natuur blijken op een begraafplaats goed samen te gaan. Vorige week had ik het voorrecht een toertje begraafplaats te mogen doen met de vrouwelijke directeur ervan. Een belevenis om niet gauw te vergeten. Niet in de laatste plaats om alle zeer interessante verhalen van deze charismatische vrouw en onze klik. In januari jl op de magisch beleefde Lichtjesavond hadden we haar ontmoet. En had ze spontaan haar uitnodiging gegeven aan onze beste vriend en mij.

Ik onderging de toer als in een droom en bleef bij de les door de enthousiaste verhalen van de directeur…

Na de ingang van de begraafplaats kom je eerst langs tientallen kransen, bloemstukken en hier en daar een losse bloem in de berm. De bloemen bij de crematies gebruikt. Persoonlijk biedt mij dat veel troost. Eega Jan is niet de enige overledene. En de bloemen mogen rustig vergaan… Ook staat daar een steen met een prachtig vertaald gedicht uit het Koreaans. Dit gedicht over de liefde, een doordenkertje, is in de vorige eeuw door de vader van mijn vriendin vertaald: Frits Vos met de zogenaamde sijo Liefde rond, Liefde vierkant.

Grafmonumentje eega Jan

We startten de toer samen uiteraard bij het graf van eega Jan. De plantjes op zijn graf waren dermate dorstig dat we eerst gieters vol water hebben uitgegoten. Het was een warme dag, na twee zeer tropische dagen. Hopelijk redden ze het. De directeur hielp ermee, alsof we al jaren samenwerkten.

Zijn graf verder gevuld met roodbruine houtsnippers en min of meer bloeiende plantjes. Het is nog een hele uitzoekerij welke wel en niet blijken aan te slaan.

Het blijkt het enige graf op de hele begraafplaats met een houten monumentje. We hebben na lang nadenken gekozen voor het infinityteken.

De keuze voor hout was niet toevallig, omdat dit in onze beide families een speciale betekenis heeft. Mijn vader was als tiener, net voor WOII, timmermansleerling. Hij had een diepe liefde voor hout. Maar dan puur, hoogstens doorzichtig gelakt, zodat de nerf nog zichtbaar bleef. Daar maakte hij zich sterk voor. Die liefde voor hout, passie zo je wilt, heeft hij zijn hele leven uitgedragen. Al heeft die afschuwelijke Tweede Wereldoorlog, hem zijn ambitie en carrière daarin afgenomen.

De vader van eega Jan was aannemer, dus ook dagelijks bezig met hout. Vandaar onze keuze voor een prachtig maar eenvoudig tropisch hardhouten grafmonumentje. Om onze beider families te eren en de lijn in familietraditie te volgen.

Toertje

Terug naar onze toer over de begraafplaats. Hoog gezeten in de elektrische kar van de begraafplaats zoefden we verder. Langs de urnenmuur, over mooie bruggetjes in een werkelijk zeer rustgevende prachtige natuur. Het is duidelijk met hoeveel aandacht en liefde de begraafplaats is aangelegd. Met daarin ook zeer oude en monumentale bomen. De zingende vogels begeleidden onze ‘reis’. Zie je het voor je?

Steeds opnieuw kwamen we verrassenderwijs in totaal verschillende ‘vakken’ door hoge goed onderhouden heggen van elkaar gescheiden. Wie denkt in een tranendal te belanden, vergist zich, al is de sfeer zeer sereen. En kwamen we ook een bedroefde bezoeker tegen. Dat past hier. En hoort er ook bij. Verdriet mág hier. En het mooie is dat bezoekers elkaar ook vaak begroeten. In welke stemming je ook bent.

Verhalen

De directeur bleek een vlotte verteller met enorme kennis van zaken en ervaring. Een lust om mee te praten. Waarmee we ook onze persoonlijke bekentenissen konden aanstippen en bij elkaar herkenden. Bijna pensionada, al oogt ze jong en enthousiast, wees ze me bijvoorbeeld op bijzondere bloempjes, zaken die nog verbeterd moesten worden en feiten. Zo vertelde ze dat tegenwoordig maar liefst 80% van de overledenen gecremeerd worden. Slechts 20% van de overledenen wordt nog begraven. Deze verhouding had ik niet verwacht, maar maakt duidelijk dat het nieuwe gedeelte graven relatief klein is.

Het zogenaamde oude gedeelte van de begraafplaats is een mengeling van nieuw overledenen en zeer oude graven. Zelfs van dik voor de oorlog. Met speciale aandacht voor de WOII oorlogsslachtoffers. Maar met nog veel toekomstplannen dit nog beter zichtbaar te maken.

Zilverlinde

Ze wees me ook op de mooie vele verspreid staande zilverlindes. Omdat het een warme dag was deden ze hun naam eer aan: hun bladeren uit zichzelf omgekeerd om ze tegen de te warme zon te beschermen. Hun achterkantjes zien eruit als van zilver. Magisch zoals de natuur is. Ik zal dit nooit meer vergeten.

Overal water, sloten, beekjes, bruggetjes en zelfs onlangs op open water aangesloten, waardoor er een goede stromende vispopulatie is ontstaan. Met dito verscheidenheid aan vogels en insecten. Je waant je regelmatig in een prachtig intiem park, waar de vaak monumentale zerken een heel natuurlijk onderdeel van vormen.

Kunstwerken

Overal staan kunstwerken. Hele grote. Soms geschonken of achtergelaten door de kunstenaars. Of aangekocht. Op goed doordachte plekken staan ze te pronken. Tussen de natuur en zerken. Heel symbolisch vaak. Zoals op bovenstaande foto, die me persoonlijk doet denken aan de kwetsbare lijn tussen dood en leven. Al had de kunstenaar meer de verstrijkende tijd in gedachten. Dit kunstwerk heet Civilite/Civiliet en is gemaakt door Kevin Bauer. (Zie ad 1*)

Sommige kunstwerken mogen in de loop van de tijd vergaan – roesten -, om de vergankelijkheid te benadrukken, andere werken zijn voor de eeuwigheid.

Asplekken

Er is niet alleen een urnenmuur, maar ook plekken waar as van crematies in de grond kan worden begraven. Met daarop soms prachtige bordjes of lievelingsartikelen. Met bloemen en knuffels op de vierkante centimeter.

Ook zijn er speciale plekken voor islamitische overledenen, maar daar weet ik te weinig van. Het ziet er daar anders uit, dan op de rest van de begraafplaats.

Foetussen, stilgeborenen, baby’s en kinderen

Een speciale, voor mij confronterende, plek bestaat uit zuiltjes van rond de veertig centimeter hoog, uitlopend in een liggende ster. Daarop ook weer soms een beertje of bloem. Hieronder ligt de as van meerdere foetussen tot 24 weken zwangerschap begraven. Verzameld door de ziekenhuizen. En gezamenlijk gecremeerd. Bijzonder dat in deze tegenwoordige tijd er eindelijk oog is voor het verdriet van die ouders. En dat er een gedenkplekje is gecreëerd.

Helaas is het bij mijzelf nooit tot een zwangerschap gekomen. Mogelijk slechts een paar dagen. Wel heb ik in mijn vitrinekast thuis een mooi gedenkbeeldje staan, voor wat had kunnen zijn.

Vanaf 24 weken zwangerschap is het wettelijk toegestaan de stilgeboren baby’s te begraven of cremeren. Ook daar is een aparte plek voor gemaakt. De kwetsbare lieflijkheid raakte me echt, maar confronteerde ook.

Op de nieuwe begraafplaats is een intiem hoekje: het kinderhof. Moeilijk voor mij om naar te kijken. Om koude rillingen van te krijgen. De liefde voor die kinderen en het verdriet zijn duidelijk voel- en zichtbaar. Een levenslang gemis.

En dan te bedenken dat ELKE overledene een groot of kleiner verhaal van zijn leven hier achterlaat… Niet te bevatten, in een notendop gepoogd zichtbaar te maken door de nabestaanden. Indrukwekkend dit toertje begraafplaats. Aanrader voor degene die aan het drukke, vluchtige leven even wil ontsnappen. Om verder te kijken.

Terugweg

Met moeite namen de directeur en ik druk pratend afscheid van elkaar toen plotsklaps dikke regendruppels het verwachte onweer aankondigde. Zelf vond ik het een prachtig symbolische overgang naar mijn huis. Jan gaf daarboven een seintje dat het mooi was geweest? De terugweg was meer dan heerlijk, zelfs fantastisch, op mijn snorfiets natgeregend te worden in slechts mijn blauwe T-shirt in de warme temperatuur. Al waren de lichtflitsen en donder een beetje eng. Verhoogde wel de euforie van de tegenstellingen in dit leven. Ik voelde nu heel duidelijk dat ik toch echt nog mag leven tot in elk celletje van mijn lichaam… (Ad 2*)

Ad 1*)  Civilite / Civiliet (Formation with Ci_54, Ci_63 and Ci_66)

Kevin Bauer

Schaliegesteente, acrylhars en RVS. Voor één jaar uitgeleend.

“In de serie Civilite schetst Kevin Bauer (1987) een toekomstbeeld waarin hedendaagse gebruiksvoorwerpen als fossielen opduiken in nieuw blootgelegde aardlagen. Deze versteende objecten zijn vooral culturele consumentenelektronica, zoals cassettes, oordopjes en afstandsbedieningen – apparaten die ooit onze relatie met technologie en cultuur in een specifiek tijdperk weerspiegelden. Ze symboliseren de overgang van het analoge naar het digitale tijdperk, en dragen sporen van hun vroegere betekenis en waarde in ons dagelijks leven. Wat overblijft, is hun vorm als geconserveerd artefact.

Met Civilite probeert Bauer het verstrijken van tijd op geologische schaal tastbaar te maken – een concept dat voor de mens moeilijk te bevatten is. Civilite of Civiliet verwijst naar de systematische naamgeving van elementen in het periodiek systeem, waarmee Bauer de serie een wetenschappelijke ondertoon geeft”. Info van de directeur.

Ad 2*) in de avond kreeg ik jammer genoeg mijn reactie op zoveel indrukwekkends: mijn burn out roerde zich heftig met afknappen. Deceptie. Maar het was het wel, pas de volgende dag, weer waard.